Czy ocena wizualna stopy jest wiarygodna?

Wiele osób patrząc na swoje stopy zastanawia się, czy już mają haluksy. Można zauważyć, że duży palec coraz bardziej zbliża się do pozostałych palców a od wewnętrznej części stopy zaczyna pojawiać się zgrubienie a czasem zaczerwienienie. Wątpliwości potęgują się, jeśli ktoś w rodzinie (najczęściej mama lub babcia) mają to schorzenie. Czy to już haluksy?

Czy możemy samodzielnie ocenić własne stopy? Czy powinien to zrobić specjalista, na przykład lekarz ortopeda? Czy koniecznym jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego?

Jak się okazuje ocena wizualna stopy bywa bardzo myląca. W artykule „Reliability of Visual Estimation of the First Intermetatarsal Angle” ( J Foot Ankle Surg.

2017 Jan – Feb;56(1):8-9.) opisano badanie, które określa dokładność wizualną oceny kąta IM w porównaniu z bezpośrednim pomiarem (RTG). Łącznie 45 respondentów przeanalizowało serię radiogramów z kątami IM w zakresie od 6 ° do 19 °. Większe kąty IM zdefiniowane jako > 10 ° były mniej dokładniej oszacowane niż mniejsze kąty IM (3,96 ° ± 1,60 ° [n = 24] dla większych kątów IM i 3,14 ° ± 0,79 ° [n = 21] dla mniejszych kątów IM; p = 0,0389). Wyniki te sugerują ostrożność podczas estymacji kątów IM, zwłaszcza większych kątów IM. Bezpośredni pomiar kąta może być bardziej odpowiedni do podejmowania decyzji chirurgicznych.

Jak ocenić postęp deformacji?

Do oceny kąta haluksa wykorzystuje się czasem urządzenie zwane goniometrem.

Jest to prosty przyrząd, z osią obrotu i dwoma ramionami do mierzenia zakresów kątowych, używany głównie przez fizjoterapeutów. Kąt haluksa ocenia się poprzez przyłożenie goniometru od góry stopy, z osią na stawie śródstopno-paliczkowym palucha. Ramiona goniometru powinny pokrywać pierwszą kość śródstopia oraz paliczek palucha.
Zdawać by się mogło, że dobrze ustawiony goniometr dużo lepiej odda stopień zaawansowania schorzenia niż sama ocena wizualna. Jak się jednak okazuje goniometr też nie jest wiarygodny.
W artykule „Reliability and Validity of the Goniometer for Hallux Valgus Angle Measurement” (J K o r e a n So c P h ys T h e r V o l.2 6, N o.2, A p ri l 2 0 1 4) opisano badanie wykonane w celu zbadania wiarygodności i trafności pomiarów goniometrycznych kąta palucha koślawego (HVA) w porównaniu z pomiarami radiograficznymi, które są obecnie standardem. W badaniu wzięło udział dwadzieścia osób (10 kobiet, 10 mężczyzn) (40 stóp). Wartość HVA badanych mierzono za pomocą goniometru i pomiaru radiograficznego. 

W trzech badaniach wykonano pomiary każdego przedmiotu przez dwóch egzaminatorów przy użyciu goniometru i pomiarów radiograficznych z zastosowaniem radiografii w pozycji stojącej. Wiarygodność pomiarów została zbadana przy użyciu współczynników korelacji ICC (3,1), a ważność została przetestowana przy użyciu współczynnika korelacji Pearsona i niezależnego testu t-Studenta. Lewe i prawe wartości HVA mierzone za pomocą goniometru i pomiarów radiograficznych były słabe i umiarkowane (Pearsona r = 0,246 i .544, odpowiednio). Wyniki badania sugerują, że pomiary goniometryczne HVA są niedokładne i mają niedopuszczalną trafność w porównaniu z pomiarami radiograficznymi.

Czy trzeba wykonać RTG stopy?

Jeśli więc chcemy być pewni naszych wartości kątowych w stopie warto jest udać się do lekarza, który zleci wykonanie zdjęcia rentgenowskiego. Zdjęcie potrzebne będzie również, jeśli lekarz podejmie decyzję o możliwym leczeniu operacyjnym.
Jak odczytywać zdjęcie rentgenowskie stopy opiszemy w kolejnym artykule. Zapraszamy do śledzenia naszego bloga.